Het lectoraat Jeugdhulp in Transformatie organiseerde dit symposium op 28 juni jl. in samenwerking met Governance of Urban Transitions en het Kennisnetwerk Jeugd Haaglanden naar aanleiding van het promotieonderzoek Boemerangbeleid van Sharon Stellaard. Zij promoveerde onlangs aan de VU, is verbonden aan het Kenniscentrum maatschappelijke innovaties van Hogeschool Windesheim en werkzaam als programma-coördinator van een Regionale kenniswerkplaats jeugd. 

Boemerangbeleid

Stellaard heeft uitvoerig onderzoek gedaan naar de afgelopen 50 jaar hervormingen op het gebied van passend onderwijs en jeugdhulp. Haar bevindingen laten zien dat er sprake is van wat zij "boemerangbeleid" noemt. Dit betekent dat pogingen om verbeteringen door te voeren voornamelijk voortkomen uit de onbedoelde gevolgen van eerdere beleidsmaatregelen. Helaas wordt vaak teruggegrepen naar beleidsinstrumenten die in het verleden al zijn geprobeerd, maar met beperkt succes. Het is een repeterend patroon waarbij beleidsintenties (veelal daterend uit 1974!) nauwelijks veranderen, en bestuurders onvoldoende aandacht besteden aan de fundamentele oorzaken van beleidsfalen.

Het beleid uit de Startnota Jeugdwelzijnsbeleid (1974) vertoont verbluffend veel overeenkomsten met het recente beleid uit de Hervomingsagenda Jeugd 2023-2028.

Tijdens het symposium presenteerde Sharon Stellaard haar analyse en benadrukte zij dat er geen eenvoudige oplossingen zijn. Het is noodzakelijk om fundamenteel na te denken over de uitgangspunten van het beleid. Een belangrijk aspect dat naar voren kwam tijdens het symposium was het feit dat we vaak vanuit onze eigen bubbel praten. We moeten bewust worden van onze impliciete overtuigingen en deze in kaart brengen. Ze riep op om ruimte te nemen voor reflectie. “Wat we steeds deden: Rennen-vooruitkijken-inzoomen. Wat we noodgedwongen moeten doen: “Stilstaan-achteruit kijken-uitzoomen." We hebben geen tijd te verliezen om de tijd te nemen om stil te staan!

Het riool van 2023

Bert Wienen, de tweede spreker tijdens het symposium, benadrukte in zijn inleiding met de titel "Het riool van 2023" dat we een verandering in denkwijze nodig hebben. Wienen pleitte ervoor om stil te staan bij ons beleid en te zoeken naar nieuwe hypotheses en oplossingen. Hij verwees naar de aanleg van ons rioleringstelsel, waarbij een grootschalig systeem werd opgezet om de gezondheid van de bevolking te verbeteren. Op dezelfde manier moeten we kijken naar het grotere geheel en de systemen die invloed hebben op onderwijs en jeugdhulp, om duurzame verbeteringen te realiseren.

Wienen gunt kinderen en jongeren minder druk om altijd maar het beste uit zichzelf te moeten halen en meer tijd voor echt contact, te beginnen bij de basisaandacht voor opgroeiende kinderen van ouders, leerkrachten, docenten en andere medeopvoeders. Want zij hebben vooral de behoefte om echt gezien en gehoord te worden.

Leren houden van onze ingewikkelde gezinnen

Tijdens het panelgesprek onder leiding van lector Rob Gilsing werden verschillende interessante reacties gegeven. Zo benadrukte Joëlle Gooijer, wethouder Jeugd Delft, dat het veranderen van hypotheses betekent dat we diepere vragen moeten durven stellen, bijvoorbeeld over armoede en vechtscheidingen. We moeten meer aandacht besteden aan de context waarin kinderen opgroeien, maar door de financieringsstromen is ons blikveld momenteel te smal. Astrid Rotering, bestuurder Jeugdbescherming West, beaamde dat het goed zou zijn als we veel breder kijken naar wat gezinnen nodig hebben. En daarnaast zouden we moeten leren houden van onze ingewikkelde gezinnen. Mensen die het even lastig hebben in het gewone leven, leggen we bepaalde normen op. We zijn helemaal niet zo’n inclusieve samenleving als we denken, zo stelde Rotering.

Bestuurlijke ongehoorzaamheid van gemeenten

René Peeters, oud-wethouder Almere en ambassadeur van Met andere ogen, pleitte ervoor dat bestuurders verder moeten gaan dan de wetgeving. Bestuurlijke ongehoorzaamheid bij gemeenten is nodig. Als wethouder heb je een positie en vaak gezag, en dat kan je gebruiken om mensen en domeinen met elkaar te verbinden. Er moet een gezamenlijke visie komen om de koers te herzien, en de wethouder zou daarin het voortouw moeten nemen en sturing moeten geven, zo vindt Peeters.