Niet alleen organisaties uit het jeugdveld en maatschappelijke partners deden mee met de bijeenkomst in Leidschendam-Voorburg. Ook vertegenwoordigers van jongeren en ouders waren aanwezig. Sprekers Sharon Stellaard (Boemerangbeleid) en Peer van der Helm hadden voor hen een confronterende boodschap: elke hervorming van de jeugdhulp heeft geleid tot nieuwe problemen en wederom hervormingen met hetzelfde effect en er gaat te veel aandacht naar symptoombestrijding en te weinig naar onderliggende patronen.

Zijn kinderen en jongeren er echt mee geholpen?

Na afloop van de Ontwikkeltafel spraken we met Barabara Nederpel. Ze werd flink aan het denken gezet door Stellaard en Van der Helm, zo bekende ze. “We hebben snel de neiging om het over het systeem te hebben: kunnen we anders aanbesteden, de financiering aanpassen, de toegang verscherpen?  Dat is ook zichtbaar in de regio. Maar nu willen we eerst echt inhoudelijk reflecteren op wat we eigenlijk aan het doen zijn, om te voorkómen dat we weer in dezelfde valkuilen stappen. Hoe kijken we eigenlijk naar jongeren? Zien we ze met al hun talenten en potentie, of vooral als probleemkinderen of overlast-veroorzakers? Wat zijn de echte oorzaken van de uitdagingen waarmee ze worstelen? De belangrijkste vraag die de gemeente Leidschendam-Voorburg zich nu dan ook stelt als het gaat om het beleid, is: zijn de kinderen en jongeren er écht mee geholpen?

In Leidschendam-Noord hebben we bijvoorbeeld een langjarig versterkingsprogramma met partners opgezet om inwoners van dit gebied ook een kansrijke toekomst te bieden, net als in de rest van onze gemeente. Er wonen veel mensen met een migratie-achtergrond, die niet gewend zijn aan ons onderwijs systeem, waardoor hun kinderen op school starten met een achterstand ten opzichte van hun leeftijdsgenootjes. Vaak laten deze kinderen vroeg of laat gedragdsproblemen zien, waardoor ze een vorm van jeugdhulp of passend onderwijs nodig zouden hebben. In plaats daarvan hebben wij nu met partners een training verzorgd voor de ouders om hen te leren over ons onderwijssysteem en wat zij zelf kunnen doen om hun kinderen voor te bereiden op het onderwijs. Denk hierbij aan voorlezen, veel praten met de kinderen, leren tellen en veel met andere kinderen laten spelen. De resultaten zijn positief. De kinderen laten ander gedrag zien, ze zijn meer open en sociaal.

Een mooie stap in de preventie dus. Maar… als we het écht fundamenteel anders bekijken, zou je ook kunnen zeggen dat deze kinderen geen achterstand hebben, maar een langere voorbereiding nodig hebben voordat ze aan leren kunnen beginnen. Zo’n benadering past alleen niet in ons onderwijs- en leerplichtsysteem. Nog niet, in elk geval!”

Een andere manier van kijken en werken, óók voor de ambtenaren

"We starten starten ons denken bij datgene wat er nodig is voor kinderen en jongeren om veilig, gezond en kansrijk op te groeien. En die zoektocht doen we graag met alle relevante partijen, want wij kunnen dit niet in ons eentje. We willen onszelf dwingen om met een andere bril te kijken naar de vraagstukken op alle niveaus van jeugdbeleid en uitvoering. Het is een spannend proces, omdat we niet weten wat het eindresultaat zal zijn.” 

Deze manier van werken is ook wel even wennen voor de ambtenaren, vertelt Barbara. “Want we hebben nog geen directe antwoorden en we moeten het voorlopig doen met dit jeugdhulpstelsel. Er is geen kant-en-klaar antwoord voorhanden. Voorheen werd verwacht dat we altijd de oplossingen konden aandragen, maar we willen ervoor waken dat we te snel in de beleidsvoorstellen en maatregelen schieten. De gemeente wil echt het fundamentele gesprek voeren.” In dat opzicht zijn er parallellen te trekken met jeugdhulpprofessionals die niet te snel met oplossingen willen komen, zolang er geen analyse is van de oorzaken die het probleem in een gezin hebben veroorzaakt.

Het zorglandschap heeft alles te maken met de pedagogische basis

We stelden nog een laatste vraag aan Barbara: wat kunnen de samenwerkende gemeenten van Haaglanden gezamenlijk met dit thema? Het ligt misschien niet voor de hand om het op regionaal niveau te behandelen. Het bouwen aan een pedagogische basis gebeurt immers vooral in de wijken en buurten. Barbara ziet juist een hele duidelijke samenhang: “Sturen op het zorglandschap is een belangrijk onderdeel van de Hervormingsagenda en dat heeft ook alles te maken met de pedagogische basis. In die actielijn zit alles."

Soms is schuldhulpverlening de beste vorm van jeugdhulp. 

"Het vraagt om gezamenlijke visie van de samenwerkende gemeenten. We moeten niet te snel focussen op bekostigingsvormen, zonder dat we weten wat we eigenlijk van de aanbieders vragen. Natuurlijk zijn ook de individuele gemeenten aan zet. Denk bijvoorbeeld aan een belangrijke factor als bestaanszekerheid. Ik heb iemand wel eens horen zeggen: ‘Soms is schuldhulpverlening de beste vorm van jeugdhulp.’ Het zou helpen als we integraler zouden werken, de verschillende domeinen zijn nog te veel gescheiden. Maar als het moet kán het wel: kijk naar de hulp aan de slachtoffers van de Toeslagenaffaire. Daar kunnen we veel van leren.”

Betekenaar Bas Kohler maakte in een treffend beeldverslag van de bijeenkomst van 13 maart in Leidschendam-Voorburg.